Urea Fertilizer 2025 युरिया हे एक सर्वाधिक वापरले जाणारे नायट्रोजनयुक्त रासायनिक खत आहे. याचे रासायनिक सूत्र CO(NH₂)₂ असे आहे, आणि त्यामध्ये ४६% नायट्रोजन असतो. नायट्रोजन हे पिकांच्या वाढीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे असते कारण त्याचा वापर पिकांच्या पेशींच्या निर्माण प्रक्रियेत होतो. भारतातील बहुतेक शेतकरी युरियाचा वापर पिकांच्या वेगवान वाढीसाठी करतात.
Urea Fertilizer 2025 युरिया खताचे फायदे
- पिकांच्या वाढीसाठी महत्त्वाचे: युरियामध्ये भरपूर नायट्रोजन असते, जे पिकांच्या वाढीसाठी आवश्यक असते. नायट्रोजनमुळे पानांच्या वाढीत आणि हरितकणांच्या (chlorophyll) निर्मितीमध्ये सुधारणा होते, ज्यामुळे पिके अधिक हिरवीगार आणि ताजीतवानी दिसतात.
- वाढीला चालना देते: युरिया खतामुळे पिकांच्या उत्पादनामध्ये सुधारणा होते. पिकांच्या वाढीची गती वाढवण्यासाठी युरिया महत्त्वाचे ठरते.
- कमी किंमतीत उपलब्ध: युरिया खताची किंमत इतर खतमधून तुलनेने कमी असते, ज्यामुळे ते शेतकऱ्यांसाठी परवडणारे आहे.
- जैविक खतांपेक्षा अधिक प्रभावी: रासायनिक स्वरूपामुळे युरिया खत हे जलद परिणाम दर्शवते. जैविक खतांमध्ये पोषक घटक हळूहळू सोडले जातात, तर युरिया तत्काळ नायट्रोजन प्रदान करते.
Urea Fertilizer 2025 युरिया खत किंमत
युरियाचे दर हे बाजारात स्थिर असतात. परंतु सरकारी अनुदानामुळे ते शेतकऱ्यांना कमी किमतीत उपलब्ध असते. सध्या युरियाच्या एका बॅगची (45 किलोग्राम) किंमत अंदाजे ₹ 265 ते ₹ 300 च्या दरम्यान असते. सरकारने युरियावर दिलेले अनुदान हे शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण मदत ठरते.
शेतकऱ्यांसाठी आनंदाची बातमी! किसान क्रेडिट कार्ड ची मर्यादा वाढली
नॅनो युरिया: एक नवीन शोध
नॅनो युरिया हे एक नव्याने विकसित केलेले तंत्रज्ञान आहे, ज्यामध्ये युरियाचे कण अतिशय सूक्ष्म (nano-sized) असतात. हे कण अधिक परिणामकारक असतात कारण ते पिकांच्या पेशींमध्ये सहजतेने प्रवेश करू शकतात. नॅनो युरियामुळे पाण्याची आणि युरियाची बचत होते आणि पिकांची उत्पादनक्षमता वाढते. पारंपारिक युरियाच्या तुलनेत नॅनो युरियाचा वापर केल्यास नायट्रोजनची गरज कमी होते.
नॅनो युरियाचे फायदे
- नायट्रोजनचा प्रभावी वापर: नॅनो युरियामुळे नायट्रोजन कमी मात्रेत वापरून अधिक परिणाम साधता येतो.
- पर्यावरणस्नेही: पारंपारिक युरियाच्या अतिवापरामुळे होणाऱ्या मातीच्या आणि पाण्याच्या प्रदूषणाला आळा घालतो.
- शेतीची उत्पादनक्षमता वाढते: पिकांना आवश्यक पोषण मिळते आणि उत्पादनक्षमता वाढते.
Urea Fertilizer 2025 खताचे वापर: कोणत्या पिकांसाठी, किती प्रमाणात?
युरिया खत विविध पिकांसाठी वापरले जाते. हे पिकांच्या नायट्रोजनची गरज पूर्ण करते आणि त्यांची उत्पादनक्षमता वाढवते. खाली विविध प्रकारच्या पिकांसाठी युरियाचा योग्य वापर आणि प्रमाण दिले आहे.
धान्य पिके (गहू, तांदूळ, मका, बाजरी)
धान्य पिकांसाठी युरिया अत्यंत महत्त्वाचे असते. पेरणीपूर्वी आणि नंतर दोन किंवा तीन वेळा खत देण्याची आवश्यकता असते.
- गहू आणि तांदूळ : गव्हासाठी प्रति हेक्टरी 80 ते 120 किलो युरिया वापरावे. तांदळासाठीही साधारणपणे हेच प्रमाण लागते, परंतु पेरणीनंतर 20 ते 30 दिवसांनी खत देणे आवश्यक असते.
- मका : मक्यासाठी 70 ते 100 किलो युरिया वापरावे. यापैकी 40% पेरणीच्या वेळी, आणि उर्वरित प्रमाण पेरणीनंतर 4 आठवड्यांनी द्यावे.
- बाजरी : बाजरी पिकांसाठी प्रति हेक्टरी 60-70 किलो युरिया पुरेसे असते. पहिले खत पेरणीपूर्वी किंवा लगेच नंतर दिले जाते, आणि दुसरे खत पेरणीनंतर 30 दिवसांनी द्यावे.
डाळींची पिके (हरभरा, तूर, मूग, उडीद)
डाळींच्या पिकांना नायट्रोजनची गरज कमी असते कारण या पिकांनी मातीतील नैसर्गिक नायट्रोजन स्थिरीकरणाची क्षमता असते. तरीही उत्पादन सुधारण्यासाठी कमी प्रमाणात युरियाचा वापर केला जातो.
- हरभरा : हरभऱ्यासाठी प्रति हेक्टरी 15-25 किलो युरिया वापरावे. हे खत पेरणीच्या वेळेस दिले जाते.
- तूर : तुरीसाठी 10-15 किलो युरिया प्रति हेक्टरी दिले जाते. पेरणीच्या वेळेसच हे खत दिले जाते.
- मूग आणि उडीद : या पिकांसाठी प्रति हेक्टरी 10 ते 15 किलो युरिया पुरेसे असते.
फळभाज्या (टोमॅटो, बटाटा, कांदा, वांगी, कोबी, पालक)
फळभाज्यांमध्ये युरियाचा वापर पिकाच्या वेगवान वाढीसाठी आणि उत्पादन क्षमतेसाठी केला जातो.
- टोमॅटो : टोमॅटो पिकासाठी 50-70 किलो युरिया प्रति हेक्टरी वापरले जाते. पेरणीनंतर 20-30 दिवसांनी पहिले खत द्यावे, आणि दुसरे खत 40-50 दिवसांनी द्यावे.
- बटाटा : बटाट्यासाठी 80-100 किलो युरिया प्रति हेक्टरी लागते. पेरणीनंतर 20 दिवसांनी पहिला डोस द्यावा, आणि दुसरा डोस 40 दिवसांनी द्यावा.
- कांदा : कांद्यासाठी 50-70 किलो युरिया वापरले जाते. पहिले खत रोपांची पेरणी झाल्यावर 30 दिवसांनी दिले जाते, आणि दुसरे खत 50 दिवसांनी द्यावे.
- वांगी : वांग्यांसाठी प्रति हेक्टरी 60-70 किलो युरिया पुरेसे असते. दोन वेळा खत विभागून दिले जाते.
- कोबी : कोबीसाठी 70-80 किलो युरिया आवश्यक असते. पहिल्यांदा रोपांची लागवड केल्यानंतर 25-30 दिवसांनी, आणि दुसऱ्या वेळी 50-60 दिवसांनी युरिया खत दिले जाते.
- पालक : पालक पिकासाठी 40-50 किलो युरिया प्रति हेक्टरी वापरावे. हे खत रोप उगवून 20 दिवसांनी द्यावे.
फळपिके (केळी, सफरचंद, द्राक्षे, पेरू)
फळपिकांसाठी युरियाचा वापर फळांच्या उत्पादनक्षमतेसाठी आणि त्यांच्या आकार-वाढीसाठी केला जातो.
- केळी : केळी पिकासाठी प्रति हेक्टरी 150-200 किलो युरिया लागते. पेरणीनंतर 30 दिवसांनी पहिले खत दिले जाते, आणि नंतर प्रत्येक 60 दिवसांनी खत दिले जाते.
- सफरचंद : सफरचंद पिकांसाठी 100-120 किलो युरिया प्रति हेक्टरी आवश्यक असते. दोन ते तीन वेळा खत दिले जाते.
- द्राक्षे : द्राक्ष पिकासाठी प्रति हेक्टरी 90-100 किलो युरिया लागते. रोपवाटिकेत रोपांची लागवड झाल्यावर 30 दिवसांनी पहिले खत दिले जाते.
- पेरू : पेरूसाठी 50-70 किलो युरिया प्रति हेक्टरी लागते. हे खत दोन वेळा विभागून दिले जाते.
तेलबिया पिके (सूर्यफूल, सोयाबीन, मोहरी)
तेलबिया पिकांसाठी युरियाचा वापर करणे आवश्यक असते कारण या पिकांना नायट्रोजनची गरज असते.
- सूर्यफूल : सूर्यफूल पिकासाठी प्रति हेक्टरी 60-80 किलो युरिया वापरले जाते. पेरणीच्या 20-25 दिवसांनी पहिले खत दिले जाते, आणि दुसरे खत 40-50 दिवसांनी द्यावे.
- सोयाबीन : सोयाबीन पिकासाठी 30-50 किलो युरिया प्रति हेक्टरी लागते. पेरणीनंतर 20 दिवसांनी एकच वेळेस खत दिले जाते.
- मोहरी : मोहरीसाठी 20-30 किलो युरिया पुरेसे असते. हे खत पेरणीच्या 30 दिवसांनी दिले जाते.
इतर महत्त्वाची पिके (साखर ऊस, कपाशी, ज्वारी)
या प्रमुख पिकांसाठीही युरिया खताचा योग्य वापर केला जातो.
- साखर ऊस : साखर ऊस पिकासाठी प्रति हेक्टरी 180-200 किलो युरिया आवश्यक असते. हे खत तीन वेळा दिले जाते: पेरणीच्या 30 दिवसांनी, मग 60-70 दिवसांनी, आणि शेवटी 100-120 दिवसांनी.
- कापूस कपाशी : कापसासाठी 70-100 किलो युरिया प्रति हेक्टरी लागते. पेरणीनंतर 30 आणि 60 दिवसांनी दोन वेळा खत दिले जाते.
- ज्वारी : ज्वारी पिकासाठी 60-70 किलो युरिया आवश्यक असते. पहिला डोस पेरणीनंतर 20-30 दिवसांनी आणि दुसरा डोस 50 दिवसांनी दिला जातो.