Banana Farming Lagwad 2025 भारतातील दुसरे महत्त्वाचे केळी हे फळ आहे. भारतातील लोक हे वर्षभर, केळी हे उत्पादन उपलब्ध करून देते त्याची चव पौष्टिकता औषधी मूल्यामुळे हे सर्व वर्गातील लोकांचे आवडते फळ आहे , हे कार्बोहायड्रेट आणि जीवनसत्त्वे विशेषतः विटामिन बी चा भरपूर स्त्रोत आहे. केळी हृदयविकाराचा धोका कमी करण्यास मदत करते. ज्या व्यक्तींना हृदयविकाराचा त्रास आहे अशा व्यक्तींसाठी केळी फळ म्हणून काम करते.
केळीमध्ये विटामिन बी चा भरपूर साठा आहे म्हणूनच उच्च संधिवात रक्तदाब ग्रहण आणि किडनी विकार असलेल्या रुग्णांसाठी याचे शिफारस केली जाते. केळीपासून चिप्स अंजली ज्यूस उत्पादने तयार केली जातात. केळीच्या कचऱ्यापासून दोरी आणि चांगल्या प्रतीचा कागद तयार करता येतो. भारतात केळी उत्पादन प्रथम फळ पिकांमध्ये क्षेत्रफळात तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. भारतात सर्वाधिक उत्पादकता महाराष्ट्रात आहे तर प्रमुख केळी उत्पादक राज्य कर्नाटक, गुजरात आंध्रप्रदेश आणि आसाम राज्यांमध्ये आहे.
केळी लागवडीची सुरुवात Banana Farming Lagwad 2025
एखाद्या शेतकऱ्याला केळीची लागवड करायचे असेल तर त्यासाठी पहिल्यांदा माती परीक्षण करणे अत्यंत गरजेचे आहे तसेच त्यातील केळीची लोकप्रिय वान देखील जाणून घेणे महत्त्वाचे असते केळीची लागवड करण्यापूर्वी त्यासाठी शेतजमिनीत योग्य अशी जमीन तयार करणे . त्यानंतर त्या शेत जमिनीमध्ये पेरणी करणे व बियाणे पेरणे सिंचनाद्वारे वर याप्रकारे वाढीव करणे त्यानंतर कापणी करणे व कापणीनंतर त्या पिकांच्या झाडांची काढणी करणे अशा रीतीने केळीची लागवड होत असते.
| पिकाचे नाव | केळी |
| लागवड | जुलै- ऑगस्ट |
| पिक येण्याची वेळ | 6 महिने |
| उत्पन्न | एकरी 4 ते 5 लाख |
मृगबाग लागवड
केळीसाठी भुसभुशीत पाण्याचा निचरा होणारी, हलक्‍या ते मध्यम प्रतीची, पोयटायुक्त, भरपूर सेंद्रिय कर्ब असलेली 6 ते 7.5 सामू असलेली जमीन योग्य आहे. क्षारयुक्त, चोपण जमिनीमध्ये केळीची लागवड करू नये.
केळीचे वाण
बसराई, अर्धापुरी, ग्रॅंड नाइन, श्रीमंती. यापैकी अर्धापुरी, तसेच ग्रॅंड नाइन वाणाची लागवड मराठवाडा विभागातील नांदेड, परभणी व हिंगोली जिल्ह्यात अधिक होते. ग्रॅंड नाइन वाणाची लागवड अन्य भागामध्ये अधिक आढळते.
लागवडीचे अंतर
केळी लागवडीचे अंतर केळीच्या वाणानुसार ठरवावे लागते.
| बसराई व अर्धापुरी या वाणांसाठी केळीची लागवड | 5 फूट * 5 फूट अंतरावर करावी |
| ग्रॅंड नाइन या वाणासाठी केळीची लागवड | 6 फूट * 5 फूट अंतरावर करावी. जास्तीचे अंतर शक्‍यतो पूर्व- पश्‍चिम ठेवावे |
Banana Farming Lagwad 2025 लागवड पद्धती
केळी लागवड साधारणतः कंद किंवा उतिसवंर्धित रोपांपासून केली जाते.
असे करा गहू पिकावरील मावा आणि करपा रोगाचे नियंत्रण; मिळवा भरघोस उत्पन्न
कंदापासून लागवड
- कंद निरोगी, जोमदार व घेरदार बुंध्याच्या, घडावर 9 ते 10 फण्या असलेल्या मातृवृक्षापासून निवडावा.
- तलवारीच्या पात्यासारखी सरळ मध्यम आकाराची पाने असलेले आणि 500 ते 750 ग्रॅम वजन असलेले शंकू आकाराचे कंद लागवडीसाठी निवडावेत.
लागवडीपूर्व कंद प्रक्रिया
केळी लागवड करताना कंदांवरील मुळे किंवा अनावश्‍यक भाग छाटून काढावा. कंद पाण्याने स्वच्छ धुवावेत. कार्बेन्डाझिम 10 ग्रॅम आणि कीटकनाशक बदलून घेणे मोनोक्रोटोफॉस 15 मिलि प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. या द्रावणात कंद किमान अर्धा तास बुडवून ठेवावेत. त्यानंतर कंदाची लागवड करावी.
उतिसंवर्धित रोपांची लागवड
- रोपे लागवडीच्या आदल्या दिवशी ठिबक सिंचन संच चालवून जमीन ओली करून घ्यावी. वाफसा स्थिती आल्यावर लागवड करावी.
- रोपांची लागवड पावसाळ्यामध्ये दिवसभर करता येते. मात्र अन्य हंगामात लागवड करताना दुपारी तीन वाजेपर्यंतच करावी.
- रोपे चार ते पाच पानांची, पूर्णपणे तीन महिने हार्डनिंग झालेली सशक्त रोपे लागवडीसाठी वापरावीत.
- सर्व प्रथम रोपांची पिशवी हातामध्ये घेऊन त्यातील माती हाताने दाबावी- जेणेकरून रूटबॉल फुटणार नाही. त्यानंतर डाव्या हाताच्या साह्याने रोप मातीसह अलगद काढून घ्यावे.
- मातीच्या गोळ्यासह रोपे 1 * 1 * 1 फूट आकाराच्या खड्ड्यामध्ये अथवा सरीमध्ये ठेवावे. सोबत 10 ग्रॅम फोरेट प्रति झाड जमिनीत मिसळावे.
- लागवड करताना रोपाच्या सभोवती थोडे शेणखत, कंपोस्ट खत व मातीची भर लावावी. मुळाच्या कक्षेत गरजेपेक्षा जास्त पोकळी राहणार नाही, अशा पद्धतीने माती दाबावी.
- त्वरित ठिबक संच चालवून पाणी द्यावे. जमीन कायम वाफसा स्थितीमध्ये ठेवावी.
- रोपे लागवडीनंतर इर्विनिया रॉट या रोगाचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्‍यता असते. लागवडीनंतर एक आठवड्याने 200 लिटर पाण्यात कॉपर ऑक्‍सिक्‍लोराइड 600 ग्रॅम अधिक स्ट्रेप्टोमायसीन स्टार द्यावा 3 ग्रॅम आणि क्‍लोरपायरीसफॉस 600 मिलि मिसळून द्रावण तयार करावे. यातील 100 मिलि द्रावणाची प्रति झाड याप्रमाणे आळवणी करावी.
Banana Farming Lagwad 2025 कांदे बाग व्यवस्थापन
- कांदेबाग लागवडीमध्ये सध्या घड भरण्याच्या अवस्थेत आहेत. ही अवस्था अत्यंत संवेदनशील असते. सध्या ढगाळ वातावरण, उष्ण हवामान व आर्द्रतेमध्ये वाढ होत आहे. त्यामुळे केळी बागेची काळजी घ्यावी.
- बागेतील पिवळी पडलेली रोगग्रस्त पाने, तसेच पिले धारदार विळ्याने कापून त्याची बागेबाहेर विल्हेवाट लावावी.
- अशा वातावरणामध्ये करपा रोगाचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्‍यता असते. अशा वेळी केळी बागेवर प्रोपिकोनॅझोल (25 ईसी) 10 मिलि किंवा कार्बेन्डाझिम (50 डब्ल्यूपी) 10 ग्रॅम किंवा मॅन्कोझेब 25 ग्रॅम सोबत उत्तम प्रतीचे स्टीकर 10 मिलि प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. गरजेनुसार पाच दिवसांच्या अंतराने दुसरी फवारणी करावी.
- कांदेबाग लागवडीच्या केळीस 50 किलो 0ः0ः50 प्रति एकर विद्राव्य खत ठिबकद्वारा 273 ते 306 दिवसांदरम्यान टप्प्याटप्प्याने द्यावे.
- केळीचा घड पूर्ण निसवल्यावर व केळफूल तोडल्यावर घडावर 50 ग्रॅम पोटॅशियम डायहायड्रोजन फॉस्फेट अधिक 100 ग्रॅम युरिया अधिक उत्तम प्रतीचे स्टिकर 10 मिलि प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून 15 दिवसांच्या अंतराने दोन फवारण्या कराव्यात.
- केळी घडावर 100 गेज जाडीच्या 6 टक्के सच्छिद्र असलेल्या अर्धपारदर्शक किंवा निळ्या प्लॅस्टिक पिशव्यांचे आवरण घालावे. त्यामुळे उत्तम प्रतीच्या घडाची निर्मिती होऊन बाजारात योग्य दर मिळतो.
केळी लागवड असे केल्याने मिळू शकते भरपूर उत्पादन…Banana Farming Lagwad 2025
थेट सर्वात गरीब ते श्रीमंत प्रकारच्या माती खोल गाळ चिकन माती आणि समृद्ध चिकन माती केळीच्या शेतीसाठी सर्वात योग्य आहे केळी लागवडीसाठी माती पसंत केली जाते . केळीच्या वाढीसाठी चांगली निचरा पुरेशी सुपीकता आणि ओलावा क्षमता ही माती निवडा . ज्या मातीत नायट्रोजनचे प्रमाण भरपूर असते आणि त्यात पुरेसा प्रमाणात स्फुरद आणि पोटॅशचे प्रमाण जास्त असते अशा जमिनी केळीच्या लागवडीसाठी अतिशय उत्तम असतात. तसेच पाणी साचलेल्या खराब आणि पौष्टिक करता असलेली माती टाळा . यासाठी अशी माती वापरू नका.
Banana Farming Lagwad 2025 केळीच्या लागवडीसाठी चालत नाही. ग्रँड नैन हे 2008 मध्ये रिलीज झालेला आशियातील वाढीसाठी सर्वोत्तम उत्तम प्रकारचा केळीसाठी वापरला जाणारा वाण आहे. त्याची सरासरी 50 ते 30 वजनाचे ग्राम घडतात तसेच, लाल केळी सफेद बेलाची, बसराई अशा प्रकारचे यामध्ये पडतात. उन्हाळ्यात किमान 3 – 4 वेळा चांगली नांगरून घ्यावी. त्यासाठी शेणखत किंवा चांगले कुजलेले शेत मातीत मिसळावे.
मातीत समतोल करण्यासाठी लेजर प्रादुर्भाव जास्त आहे. तेथे पेरणीपूर्वी टाकली जातात .थेट सर्वात गरीब ते श्रीमंत प्रकारच्या माती खोल गाळ चिकन माती आणि समृद्ध चिकन माती केळीच्या शेतीसाठी सर्वात योग्य आहे केळी लागवडीसाठी माती पसंत केली जाते. केळीच्या वाढीसाठी चांगली निचरा पुरेशी सुपीकता आणि ओलावा क्षमता ही माती निवडा. ज्या मातीत नायट्रोजनचे प्रमाण भरपूर असते. त्यात पुरेसा प्रमाणात स्फुरद आणि पोटॅशचे प्रमाण जास्त असते. अशा जमिनी केळीच्या लागवडीसाठी अतिशय उत्तम असतात. तसेच पाणी साचलेल्या खराब कुल आणि पौष्टिक करता असलेली माती टाळा. यासाठी अशी माती वापरू नका. पेरणीची पेड ही पेरणीसाठी फेब्रुवारीमध्ये ते हा उत्तम काळ आहे.
Banana Farming Lagwad 2025 केळीच्या पिकांचे संरक्षण
जर भुंग्याचा प्रादुर्भाव केळीच्या पिकांवर दिसत असेल तर यासाठी वरील 10 ते 20 ग्रॅम देठाला आजूबाजूच्या जमिनीत टाकावे तसेच कॉर्नर भुंगा एक प्रकार केळीच्या प्रकारातला भुंगा पिकाला कीड लावू शकतो.
प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून घाणे काढून टाका. फळबागा स्वच्छ आणि लागवड करण्यापूर्वी रायझर एक्सीडेंट लिटर द्रावणात बुडवा लागवडीपूर्वी एरंडोल केक 250 ग्रॅम किंवा 50 ग प्रति खड्ड्यात टाका.
प्रादुर्भाव दिसून आल्यास मिथाईल रिंगटोन 2 ल किंवा डायमंड थेट दोन्ही मिली एक लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करा दोन मिली लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करा.
निमॅटोड शोषकांना निमॅटोड चा हल्ला होऊ नये म्हणून सोशल का वर कार्बोफ्युरॉन ने उपचार करा. शोषक उपचार न केल्यास लागवडीनंतर एक महिन्याचे प्रत्येक झाडाभोवती 40 ग्रॅम कोरबो फिरून टाका.
FAQ :
i) एकरात किती केळीची रोपे आहेत ?
उत्तर – प्रति एकर १४५२ रोपे (प्रति हेक्टर ३६३० रोपे) बसू शकतात, ज्यामुळे ओळींची दिशा उत्तर-दक्षिण ठेवता येते आणि ओळींमध्ये १.८२ मीटर रुंद अंतर राहते.
ii) भारतातील कोणत्या राज्यात केळीचे उत्पादन जास्त होते ?
उत्तर – भारतात आंध्र प्रदेश राज्यात केळीचे उत्पादन जास्त होते.