Bajari lagwad 2025 बाजरी हे खरीप व रब्बी हंगामात घेतले जाणारे पीक आहे. हे पाण्याचा ताण सहन करणारे व कमी पाण्यावर येणारे पीक आहे. या पिकाचे योग्य व्यवस्थापन केल्यास चांगले उत्पादन मिळवणे शक्य आहे.
बाजरी पिकाचे आहारातील महत्त्व Bajari lagwad 2025
Bajari lagwad 2025 आहाराच्या दृष्टीने बाजरी एक अत्यंत महत्त्वाचे तृणधान्य आहे. बाजरी मध्ये असणाऱ्या प्रौष्टिक घटकांचा विचार करता 360 किलो कॅलरी प्रती 100 ग्रॅम धान्य एवढे ऊर्जा देणारे एकमेव धान्य आहे. विकसनशील देशांमध्ये अन्न, चारा व इंधन पुरविणारे हे प्रमुख पीक आहे. बाजरी धान्यांमध्ये प्रथिने 10.6g % , पिष्टमय पदार्थ ७१.६% स्निग्ध पदार्थ 5.0% व तंतुमय पदार्थ 1.3 % असतात. खनिज पदार्थ कॅल्शियम 38.g मिलेिग्रॅम, पोटॅशियम 370 मिलिग्रॅम, मॅग्नेशियम 106 मिलिग्रॅम लोह 8 मिलिग्रॅम व जस्त 5 मिलीग्राम प्रति 100 ग्रॅम धान्यांमध्ये आढळून येतात. त्याचप्रमाणे सल्फर युक्त अमायनो असिडस्र आढळतात. लहान मुले व गर्भवती महिलांसाठी या धान्याचे अनन्यसाधारण महत्त्व आहे.Bajari lagwad 2025
बाजरी लागवड जमीन कशी असावी Bajari lagwad 2025:
जमीन
उन्हाळी बाजरी साठी पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी हलकी ते मध्यम जमीन निवडावी जमिनीचा सामू (pH) हा 6.2 ते 7.7 असावा.
पूर्व मशागत
शेत जमिनीचे लोखंडी नांगरणे 15 सेंटीमीटर पर्यंत खोल नांगरट करावी व जमीन उन्हात तापू द्यावी, जमीन चांगली तापल्यानंतर कुळवाच्या दोन पाळ्या देऊन जमीन भुसभुशीत करावी. पूर्वी घेतलेल्या पिकाचे अवशेष काडी-कचरा, काशा-कुंदा वेचून शेत स्वच्छ करावे. दुसऱ्या कुळवणीत पूर्वी एकरी 2 टन शेणखत किंवा 1 टन गांडूळ खत शेतात पसरावे म्हणजे कुळवणी बरोबर ते जमिनीत समप्रमाणात मिसळले जाईल. Bajari lagwad 2025
पेरणीची वेळ
उन्हाळी बाजरीची पेरणी 15 जानेवारी ते 15 फेब्रुवारी या दरम्यान केल्यास अधिक उत्पादन मिळते. जानेवारी महिन्यात तापमान दहा अंश सेल्सिअस त्याचा उगवणीवर अनिष्ट परिणाम होतो, अशा परिस्थितीत पेरणी थंडी कमी झाल्यावर बाजरी लागवड करावी. मात्र उन्हाळी बाजरीची लागवड 5 फेब्रुवारी नंतर करू नये, कारण उष्ण हवामानात दाणे भरण्याचे प्रमाण कमी होते. परिणाम उत्पन्न मिळते.Bajari lagwad 2025
बियाणे आणि बीज प्रक्रिया :
पेरणीसाठी हेक्टरी तीन ते चार किलो चांगले, निरोगी बियाणे वापरावे. अरगट आणि गोसावी (केवडा) रोगाच्या नियंत्रणासाठी बीज प्रक्रिया केलेले प्रमाणे बियाणे वापरावे.Bajari lagwad 2025
- 20% मिठाच्या द्रावणाचे बीज प्रक्रिया (अरगट रोगासाठी करावी)-
बीज प्रक्रिया केलेले प्रमाणित बियाणे उपलब्ध नसल्यास पेरणीपूर्वी बियाण्यास 20% मिठाच्या द्रावणाची प्रक्रिया करावी. त्यासाठी 10 लिटर पाण्यात 2 किलो मीठ विरघळावे.
- मेटॅलॅक्झील 35 एसडी याचे बीज प्रक्रिया (गोसावी/केवडा रोगासाठी)-
पेरणीपूर्वी बियाण्यास 6 ग्रॅम मेटॅलॅक्झील 35 एसडी प्रति किलो बियाण्यास चोळून नंतर पेरणी करावी.
- अझोस्पिरीलम व स्फुरद विरघळविणारे जिवाणू संवर्धनाचे बीज प्रक्रिया-
साधारण 25 ग्रॅम प्रति किलो बियाण्यास चोळून पेरणी करावी. त्यामुळे 20 ते 25 % नत्र खताची बचत होऊन, उत्पादनात 10 % वाढ होते. तसेच स्फुरद विरघळणाऱ्या जिवाणूंची 25 ग्रॅम प्रति किलो बियाणे या प्रमाणात बीज प्रक्रिया करावी.
बाजरी लागवड सुधारित व संकरित जाती Bajari lagwad 2025 :
उन्हाळी हंगामासाठी बाजरीच्या खालील सुधारित व संकरित वाण्यांची पेरणी करावी.
जी.एचबी. 558, प्रो ऍग्रो 9444, 86एम.13, 86एम.64, 86एम.66, एन.एम.एच.73, एन.एम.एच.75, आय.सी.एम.व्ही.221, आय.सी.टी.पी.8303 लोह 10.2,बि.जी.बी.एच 222(पांढरी), शबरी, निर्मल 5286, नाथ सीड-1717, डी.बी.एच.739 (धन्या सीड), के.एस.बी.एच.66 (मुरली), बाजरा-2240 (महिको), एच.टी.बी.एच.42 42 (हायटेक), 86एम74 (पायोनीर).
पेरणीची पद्धत :
Bajari lagwad 2025 पेरणीपूर्वी शेताला पाणी देऊन वापसा आल्यावर पेरणी करावी. जमिनीच्या उतारानुसार 5 ते 7 मीटर लांबीचे व 3 ते 4 मीटर रुंदीचे सपाट वाफे तयार करावे. बाजरी लागवड पेरणी दोन चाड्याच्या पाभरीने करावी व दोन ओळीतील अंतर 45 सेंटीमीटर आणि दोन रोपांमधील अंतर 15 सेंटीमीटर ठेवावे.Bajari lagwad 2025
जुलै 2025 मध्ये हळद लागवड करताय ? हळद लागवड कशी करावी पहा संपूर्ण माहिती
खतमात्रा Bajari lagwad 2025 :
i) माती परीक्षण अहवालानुसार रासायनिक खते द्यावीत. मध्यम जमिनीसाठी हेक्टरी 50 किलो नत्र 25 किलो स्फुरद आणि 25 किलो पालाश.
ii) हलक्या जमिनीसाठी 40 किलो नत्र 20 किलो स्फुरद आणि 20 किलो पालाश असे खत नियोजन करावे.
iii)पेरणीचे वेळी अर्धे नत्र व संपूर्ण स्फुरद आणि पालाश द्यावे. त्यानंतर 25 ते 30 दिवसांनी उरलेले अर्धे नत्र द्यावे. झिंकची कमतरता असणाऱ्या जमिनीसाठी हेक्टरी 20 किलो झिंक सल्फेट पेरणी करताना द्यावे.
रोपांची विरळणी :
अपेक्षित उत्पादन मिळवण्यासाठी रोपांची संख्या मर्यादित असावी त्यासाठी पेरणीनंतर 20 दिवसांनी विरळणी करावी. दोन रूपातील अंतर साधारण 10 सेंटीमीटर ठेवावे.Bajari lagwad 2025
उगवण विरळ झाल्यास उगवणीनंतर 7 ते 8 दिवसांनी नांगे भरून घ्यावे.
तण नियंत्रण व आंतरमशागत Bajari lagwad 2025 :
पेरणी केल्यापासून सुरुवातीचे किमान 30 दिवस शेत तणविरहित ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे. कारण याच कालावधीत पीक व तण यांच्याच स्पर्धा होत असते. तण नियंत्रणासाठी ॲट्राझीन या तण नाशकाची 400 ग्रॅम प्रति एकर, पेरणीनंतर परंतु पीक उगवण्यापूर्वी जमिनीवर दाट फवारणी करावी.
तसेच तणांचा बंदोबस्त करण्यासाठी दोन वेळा कोळपण्या आणि गरजेनुसार खुरपणी करावी.
पाणी व्यवस्थापन :
पेरणीनंतर चार दिवसांनी शेताला हलके पाणी द्यावे. त्यानंतर जमिनीच्या मगदुरानुसार 10 ते 12 दिवसाच्या अंतराने पाण्याच्या 5 ते 6पाळ्या द्याव्यात.
पहिले पाणी पेरणीनंतर 20 ते 25 दिवसांनी.
दुसरे पाणी पीक पोटरीत असताना 30 ते 45 दिवसांनी.
तिसरे पाणी दाणे भरतेवेळी 60 ते 65 दिवसांनी द्यावे.
किड नियंत्रण :
किड
बाजरी पिकातील किडीचे नियंत्रणाबाबत बरेचदा दुर्लक्ष केले जाते. या पिकावर केसाळ अळी, खोडकिडा, सोसे अथवा हिंगे, टोळ या किडीचा प्रादुर्भाव होतो. यामुळे 50 ते 60 टक्के उत्पन्न घटू शकते. त्यासाठी योग्य वेळी नियंत्रण पद्धतीचा अवलंब करणे महत्त्वाचे आहे.Bajari lagwad 2025
रोग
बाजरी पिकावर प्रामुख्याने गोसावी (केवडा), अरगट, काजळे, करपा या रोगाचा प्रादुर्भाव आढळून येतो.
आपल्या कृषीतज्ञांच्या सल्ल्याने योग्य कीटकनाशक व बुरशीनाशक यांची वेळोवेळी फवारणी घेऊन आपल्या पिकाचे संरक्षण करावे.
काढणी व मळणी Bajari lagwad 2025
बाजरीचे कणीस हाताने दाबले असता त्यातून दाणे सुटणे, तसेच दाताखाली दाणा चावल्यानंतर कट असा आवाज आल्यास पीक कापणी योग्य आहे असे समजावे. ताटाची कणसे विळ्याने कापून, गोळा करून, वाळवून मळणी यंत्राने मळणी करावी.Bajari lagwad 2025
अधिक माहिती मिळण्यासाठी पुढील व्हिडिओ पहा video credit : Maharshtracha shetkari